Brunei

Mga koordinado: 4°30′N 114°40′E / 4.500°N 114.667°E / 4.500; 114.667

Nasod han Brunei, an Urukyan hin Kamurayaw Negara Brunei Darussalam (Rumi) نڬارا بروني دارالسلام‎ (Jawi)
Bandira Crest
Darahonon:  الدائمون المحسنون بالهدى Sentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allah "Dayuday ha pag-alágad ha pagdará han Diyos"
Awit:  Allah Peliharakan Sultan Hi Allah Magpanalangin han Sultan
Kahamutang han  Brunei  (lunghaw) ha ASEAN  (masirom nga abuhon)  —  [Legend]
Pamunuan ngan gidako-i nga syudad	Bandar Seri Begawan 4°53.417′N 114°56.533′E / 4.890283°N 114.942217°E / 4.890283; 114.942217
Opisyal nga mga pinulungan	Minalayo[a]
Ginkilala	Iningles[b]
Iba nga mga pinulongan ngan mga lokal nga diyalekto[2][3]	Brunei nga Minalayo Jawi nga Minalayo Tutong nga pinulongan Kedayan Belait nga pinulongan Tsinino (Hokkien, Hakka, Minandarin ngan Kinantones) Mga tuminongnong nga pinulongan Murut Dusun Brunei nga Binisaya
Mga Opisyal nga pagsurat	Minalayo nga abakadahan Jawi nga abakadahan[1]
Ethniko nga mga grupo (2016[4])	66% Mga Malay 10% Tsino 24% mga iba
Relihiyon	Sunni nga Islam
(Mga) Tawag hin tawo	Bruneiano
Kagamhanan	Unitaryo nga Islamico nga absoluta nga monarkiya
• Sultan, Yang di-Pertuan ngan Primer Ministro	Hassanal Bolkiah
• Prinsipe han Korona	Al-Muhtadee Billah
• Mufti han Estado	Abdul Aziz Juned
Magbabalaod	Magbabalaod nga Konseho
Kahimo
• Pagkahimo han Sultanato	c. 1368
• Imperyo nga Bruneiano	ika-15 – ika-19 nga gatostuig
• British nga protektado nga estado	17 Septyembre 1888
• Pag-okupar han Hapones	1941–1945
• Paglugaring tikang han Reino Unido	1 Enero 1984
• ASEAN nga Pagdeklara	7 Enero 1984
Langyab
• Bug-os	5,765 km2 (2,226 sq mi) (ika-164)
• Katubigan (%)	8.6
Kamolupyohan
• 2018[5] estimate	442,400[5] (ika-168)
• Densidad	72.11/km2 (186.8/sq mi) (ika-134)
GDP (PPP)	2019 nga banabana
• Bug-os	$36.854 ka bilyon[6] (ika-125)
• Per capita	$83,777[6] (ika-4)
GDP (nominal)	2019 nga banabana
• Bug-os	$13.325 ka bilyon[6] (ika-124)
• Per capita	$30,290[6] (ika-29)
HDI (2017)	▼ 0.853[7] hataas hin duro · ika-39
Salapi	Brunei nga dollar (BND)
Zona hin oras	UTC+8 (Brunei Darussalam nga Oras)
Dapit hin pagmanehar	walá
Kodigo hin pagtawag	+673[c]
ISO 3166 nga kodigo	BN
Internet TLD	.bn[8]
^ Ha ilarom han Artikulo 82: "Opisyal nga pinulungan" han Konstitusyon han Brunei, Minalayo an opisyal nga pinulungan. ^ Ha ilarom han Artikulo 82: "Opisyal nga pinulungan" han Konstitusyon han Brunei, gingagamit an Ininglis ha opisyal nga mga dokumento (bilinggwal it mga opisyal nga dokumento; Minalayo ngan Ininglis).[9] ^ Pati gihapon an 080 tikang ha Sinirangan nga Malaysia.

Ini nga article mayda Inarabo nga sinurat. Kun waray an sakto nga pagbulig hin pagpakita, bangin it imo makita mga tigaman panpaki-ana, mga kahon, o iba nga mga tigaman.

An Brunei, nga an opisyal nga pagtawag Nasod han Brunei, an Urukyan hin Kamurayaw^[10] (Minalayo: Negara Brunei Darussalam, Jawi: نڬارا بروني دارالسلام‎), usá nga soberano nga estado nga nahamutang ha amihan nga labnasan han purô han Borneo ha Timugan nga Asya. Gawas han labnasan hini ngan han Dagat han Salatan nga Tsina, ginpalibotan an nasod han Malaysiano nga estado han Sarawak. Ginbahin iní hin duhá ka báhin han Sarawak nga distrito han Limbang. An Brunei amo la an soberano nga estado nga nahamutang hin bug-os ha purô han Borneo; an nahabilin han teritoryo han purô nabahinbahin han mga nasod han Malaysia ngan Indonesia. An kamolupyohan han Brunei 423,196 han 2016.^[11]

Ha gihataasi nga pagkakusog han Imperyo Bruneihanon, hi Sultan Bolkiah (naghadì 1485–1528) ginsiríng nga amo an nagdumara han kadam-an nga mga rehiyon han Borneo, upod an yanâ-nga-adlaw nga Sarawak ngan Sabah, pati gihapon an Kapurupod'an Sulu nga naatubang han dumagsaan nga punto han Borneo, Seludong (an yanâ-nga-adlaw nga Manila), ngan an mga kapurupod'an nga naatubang tikang han kanawayan nga dapit han Borneo. An estado nga pandagat ginbisita han Expedisyon ni Magallanes han Espanya didâ han 1521 ngan nakig-away ini patok han Espanya didâ han 1578 nga Gera Katchila.

Didâ han ika-19 nga gatostuig, an Imperyo Bruneihanon nagtikang pagluya. Ginhatag han Sultanato an Sarawak (Kuching) kan James Brooke ngan ginhimò hiyá nga Busag nga Rajah, ngan ginhatag hiní an Sabah ngadto han Britániko nga North Borneo Chartered Company. Han 1888, an Brunei nagín usá nga Britániko nga protektorado ngan ginbutangan hin Britániko nga residente nga amo an kolonyal nga nagdudumara han 1906. Katapos han pag-okupar han mga Haponés han Ikaduha nga Gera han Kalibotan, han 1959 mayda bag-o nga konstitusyon nga ginsurat. Han 1962, usá nga armado nga rebelyon patok han monarkiya napirde pinaagi hin pagbulig han mga Britániko.^[12]

Nakakuhà an Brunei han paglugaríng hiní tikang han Reino Unido didâ han 1 Enero 1984. An pagtubò ha ekonomiiya dida han mga dekada han mga 1990 ngan mga 2000, upod han pagtikahitaas han GDP hin 56% tikang 1999 tubtub 2008, nagbag-o han Brunei ngadto hin industrialisado nga nasod. Nagkaada ini hin karikohan tikang hin extensibo nga mga larangan hin petroleo ngan natural gas. An Brunei mayda han ikaduhá-nga-gihataasi nga Human Development Index ha mga nasod han Timugan nga Asya, sunod han Singgapura, ngan ginkaklasipika iní nga "napadukwag nga nasod".^[13] Sumala han International Monetary Fund (IMF), ginranggo an Brunei nga ikalimá ha kalibutan ha gross domestic product per capita ha purchasing power parity. Ginbanabana han IMF han 2011 nga an Brunei usá hin duhá nga nasod (Libya an ikaduhá nga nasod) nga mayda utang-nga-públiko nga 0% han nasodnon nga GDP. Ginranggo gihapon han Forbes an Brunei nga ikalimá nga girikohi nga nasod tikang hin 182 ka nasod, nga nabatakán han mga larangan hin petroleo ngan natural gas hiní.^[14]

1. ↑ Writing contest promotes usage, history of Jawi script Ginhipos 12 Hunyo 2012 han Wayback Machine. The Brunei Times (22 Oktubre 2010)
2. ↑ "Brunei". Ethnologue. 19 Pebrero 1999. Ginkuhà 30 Disyembre 2013.
3. ↑ "Call to add ethnic languages as optional subject in schools". Ginhipos tikang han orihinal han 19 Nobyembre 2013. Ginkuhà 19 Nobyembre 2013. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)
4. ↑ "The World Factbook". CIA. Ginhipos tikang han orihinal han 12 Hunyo 2007. Ginkuhà 28 Enero 2018.
5. ↑ ^{5.0 5.1} "National Statistics". depd.gov.bn. Ginhipos tikang han orihinal han 11 Nobyembre 2016. Ginkuhà 1 Hulyo 2015.
6. ↑ ^{6.0 6.1 6.2 6.3} "World Economic Outlook Database, January 2019". IMF.org. International Monetary Fund. Ginkuhà 24 Pebrero 2019.
7. ↑ "Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical update" (PDF). United Nations Development Programme. 15 Septyembre 2018. Ginkuhà 15 Septyembre 2018.
8. ↑ "Delegation Record for .BN". IANA. Ginkuhà 6 Nobyembre 2015.
9. ↑ "Constitution of Brunei Darussalam" (PDF). Attorney General's Chambers Brunei Darussalam. Ginkuhà 15 Oktubre 2013.^{[dead link]}
10. ↑ Peter Haggett (ed). Encyclopedia of World Geography, Volume 1, Marshall Cavendish, 2001, p. 2913.
11. ↑ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Ginkuhà 10 Septyembre 2017.
12. ↑ Pocock, Tom (1973). Fighting General – The Public &Private Campaigns of General Sir Walter Walker (First ed.). London: Collins. ISBN 0-00-211295-7. https://archive.org/details/fightinggeneralp0000poco. 
13. ↑ "Human Development Reports". United Nations. Ginkuhà 5 Oktubre 2009.
14. ↑ "Forbes ranks Brunei fifth richest nation". 25 Pebrero 2012. Ginhipos tikang han orihinal han 26 Pebrero 2012. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)