Un gladiador (en llatín: gladiator, de gladius, espada) yera un combatiente armáu qu'entretenía al públicu na Antigua Roma en confrontaciones violentes y mortales contra otru gladiadores, contra animales o contra condergaos a muerte. La mayoría de los gladiadores yeren criminales condergaos, esclavos o prisioneros de guerra, anque dalgunos yeren homes llibres (y non siempres de baxa estraición: l'emperador Cómodu escupulició a toa Roma al combatir nel sable del circu), que perdíen, si yeren ciudadanos romanos, los sos derechos cívicos. Los primeros combates de gladiadores en Roma tán documentaos nel 264 e.C. y llograron darréu gran ésitu ente'l pueblu. Na dómina de la República, celebrar nel Foru, una y bones el primer anfiteatru (el de Estatilio Tauro, que taba al sur del Campu de Marte) nun se llevantó hasta'l 29 A.C.[1]
Los gladiadores formar n'escueles especiales pa combatir dempués nel circu, al cargu d'un entrenadores llamaos lanistas, qu'al empar yeren empresarios. Según Indro Montanelli, yeren les "escueles más rigoroses de l'Antigüedá", y al aportar a elles, l'aspirante a gladiador tenía de xurar tar dispuestu a faese "azotar, quemar y apuñalar".[2]
Dependiendo pola so manera y forma de combatir esistíen delles clases de gladiadores: mirmillón, traciu, etc. El nome col que yeren conocíos dependía de si llevaben cascos, o de la forma del mesmu, escudu, espada o rede, o inclusive l'habilidá que teníen pa la llucha.
El combate estremar en delles partes, y diba desque travesaben la ciudá mientres se dirixíen al anfiteatru, hasta que se declaraba victoriosu unu de los gladiadores y yera premiáu con palmes, corones afataes de cintes, nos tiempos del Imperiu, una cantidá de dineru y dacuando la llibertá.