Qlikogen

Qlikogen — Qlikogen, heyvanlarda, göbələklərdə və bakteriyalarda enerji saxlama forması kimi xidmət edən çox dallı bir qlükoza polisaxariddir. Polisaxaridin quruluşu bədəndə qlükoza saxlamağın əsas formasıdır^[2].

Qlikogen iki enerji ehtiyatı formasından biri kimi fəaliyyət göstərir: qlikogen qısa müddətli istifadə üçün, digər forması isə uzun müddət saxlanması üçün yağ toxumasında olan triqliserid anbarlarıdır. İnsanlarda qlikogen əsasən qaraciyər və skelet əzələlərinin hüceyrələrində istehsal olunur və saxlanılır. Qaraciyərdə qlikogen orqanizmin yaş çəkisinin 5–6% -ni, 1,5 kq ağırlığında bir yetkinin qaraciyəri isə təxminən 100–120 qram glikogen saxlaya bilir. Skelet əzələlərində aşağı konsentrasiyalarda qlikogen (əzələ kütləsinin 1–2% -i), 70 kq ağırlığında bir yetkinin skelet əzələlərində təxminən 400 qram qlikogen saxlanılır^[3].

Təxminən 4 qram qlükoza qanda daimi olaraq mövcuddur. Ac insanlarda qaraciyər və skelet əzələlərindəki qlikogen depoları tərəfindən qan qlükoza səviyyələri bu səviyyədə sabit saxlanılır. Skelet əzələlərinin qlikogen anbarları əzələlərin özləri üçün enerji saxlama formasıdır, lakin əzələ qlikogeninin parçalanması qandan qlükozanın əzələ emilimini maneə törədir və bununla da digər toxumalarda istifadə üçün mövcud olan qlükoza miqdarını artırır. Qaraciyərdəki qlikogen depoları bədənin hər yerində, xüsusən də mərkəzi sinir sistemində istifadə üçün qlükoza anbarı kimi xidmət edir. İnsan beyni ac və oturaq insanların qanındakı qlükozanın təxminən 60% -ni istehlak edir^[4].

Qlikogen, bitkilərdə enerji anbarı kimi fəaliyyət göstərən qlükoza polimeri olan nişastanın analoqudur. Nişastadan daha çox dallı və daha yığcam olan amilopektinə bənzər bir quruluşa malikdir^[5]. Hər ikisi quruduqda ağ tozdur. Qlikogen bir çox hüceyrə tipli sitozol sitoplazmada qranullar şəklində olur və qlükoza dövriyyəsində əhəmiyyətli rol oynayır. Qlikogen ani qlükoza tələbatını ödəmək üçün tez bir zamanda səfərbər edilə bilən bir enerji ehtiyatı təmin edir, lakin triqliserid (lipid) enerji mağazalarından daha az yığcamdır. Beləliklə, eyni zamanda bir çox parazitar protozoa üçün bir saxlama ehtiyatıdır^[6].

1. ↑ McArdle, William D.; Katch, Frank I.; Katch, Victor L. Exercise physiology: Energy, nutrition, and human performance (6th). Lippincott Williams & Wilkins. 2006. səh. 12. ISBN 978-0-7817-4990-9. 2022-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-21.
2. ↑ Sadava, David E.; Purves, William K.; Hillis, David M.; Orians, Gordon H.; Heller, H. Craig. Life (9th, International). W. H. Freeman. 2011. ISBN 9781429254311.
3. ↑ Berg JM, Tymoczko JL, Gatto GJ, Stryer L. Biochemistry (Eighth). New York: W. H. Freeman. 2015-04-08. ISBN 9781464126109. OCLC 913469736.
4. ↑ Wasserman DH. "Four grams of glucose". American Journal of Physiology. Endocrinology and Metabolism. 296 (1). January 2009: E11–21. doi:10.1152/ajpendo.90563.2008. PMC 2636990. PMID 18840763. Four grams of glucose circulates in the blood of a person weighing 70 kg. This glucose is critical for normal function in many cell types. In accordance with the importance of these 4 g of glucose, a sophisticated control system is in place to maintain blood glucose constant. Our focus has been on the mechanisms by which the flux of glucose from liver to blood and from blood to skeletal muscle is regulated. ... The brain consumes ∼60% of the blood glucose used in the sedentary, fasted person. ... The amount of glucose in the blood is preserved at the expense of glycogen reservoirs (Fig. 2). In postabsorptive humans, there are ∼100 g of glycogen in the liver and ∼400 g of glycogen in muscle. Carbohydrate oxidation by the working muscle can go up by ∼10 fold with exercise, and yet after 1 ^h, blood glucose is maintained at ∼4 g.
5. ↑ Guyton, Arthur C.; Hall, John Edward. Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology. New York, New York: Saunders/Elsevier. 2011. ISBN 978-5-98657-013-6. 2021-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-21.
6. ↑ Bergström, Jonas; Hermansen, Lars; Hultman, Eric; Saltin, Bengt. "Diet, Muscle Glycogen and Physical Performance". Acta Physiologica Scandinavica (ingilis). 71 (2–3). 1967: 140–150. doi:10.1111/j.1748-1716.1967.tb03720.x. ISSN 1365-201X. PMID 5584523. 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-21.