Wallmapu

Wallmapu, tamén chamado Wall Mapu, Wallontun Mapu^[1] ou Woyontu Mapu (do mapuche: wall mapu ou waj mapu, e; wallontu mapu, wajontu mapu ou woyontu mapu; que quere dicir territorio circundante, conxunto de territorios circundantes ou universo, respectivamente) é o nome dado por algúns grupos e movementos indixenistas, ademais de sectores sociais e políticos, ao territorio que os mapuches habitan ou habitaron historicamente no Cono Sur de América do Sur: dende o río Limarí polo norte^[2] até o arquipélago de Chiloé polo sur, na ribeira suroriental do océano Pacífico, e dende o centro e sur do interior da Provincia de Buenos Aires até a Patagonia, na ribeira suroccidental do océano Atlántico, abranguendo territorios soberanos da actuais Chile e a Arxentina.

A orixe do termo atópase disputado, por unha banda, por quen lle atribúe unha orixe moderna durante a expansión do indixenismo da década de 1990,^[3][4] e por outro, por quen lle atribúe unha orixe ancestral oralmente transmitida ou kimun (do mapuche: kimün, kimvn, 'coñecemento' ou 'saber') do pobo mapuche^[5] (na súa orixe faría referencia ao concepto de "Universo" na relixión mapuche e non unha entidade política).^[1] Aínda que até a década dos 90 o seu uso concentrábase no movemento autonomista mapuche, a partir do estalido social de Chile do ano 2019 o seu recoñecemento aumentou entre a poboación xeral.^[6]

1. ↑ ^{1,0 1,1} Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome Universo
2. ↑ "Procesos territoriales en el mapunche wajontu mapu: prehistoria y resistencia anticolonial (siglo XVI – XVIII)". Arquivado dende o orixinal o 4 de marzo de 2016. Consultado o 17 de abril de 2015. 
3. ↑ Meza, Cristian (6 de xullo de 2022). "Uso del término “Wallmapu” volvió a tomarse la comisión de acusación constitucional en contra de Izkia Siches". El Dinamo. 
4. ↑ ""Wallmapu": Historiador chileno afirma que término "no proviene de la cultura ancestral mapuche"". T13. 31 de marzo de 2022. Consultado o 31 de marzo de 2022. 
5. ↑ Anónimo (2022-04-06). "Declaración Departamento de Historia sobre el término Wallmapu". Departamento de Historia (en castelán). Consultado o 2023-01-28. 
6. ↑ Habert, Guillermo Pacheco; Torres-Alruiz, María Daniela; Vargas, Rodrigo Cuevas (2020). "Emergencias simbólicas en la Plaza Dignidad del “18-O” chileno. Representaciones socioespaciales y re-significaciones del “Negro Matapacos” y la bandera Wenüfoye". Revista Intervención (en castelán) 10 (2): 67–89. ISSN 2452-4751. doi:10.53689/int.v10i2.100. Consultado o 2023-01-28.