Wein

Wysswy und Rotwy

Wy isch e alkoholischs Getränk, wo durch Gärung us Obschtsaft oder au Honig gwonne wird. Normalerwys nimmt mer Wytruube, aber es git au Wy, den mer us Beere odr Epfel machet.

Wy ohni wyteri Bezeichnig mues vo de Frücht vor Wyräbe härgschteut wärde. Hüt si die auermeischte Räbbärge mit dr europäische Vitis Vinifera bestückt. Wüu Vitis Vinifera nid räblusresischtänt isch, isch im 19. Jahrhundert e grossteil vor europäische Wykultur zerstört worde. Dür ufpfropfe vor Vitis Vinifera uf amerikaneschi Ungerlagsräbe (Vitis riparia, Vitis rupestris, Vitis berlandieri, um nume die bekanntischte ds nenne) het me ds Problem chönne umgah und d'Räbflechi in Europa het wieder zuegnoh. Im 2004 sy in Europa insgesamt 4'719'000 ha unger Räbe gschtange. Ir Schwyz si im 2009 totau 14'841 ha mit Räbe bepflanzt gsy. Im Totau het me 2009 ir Schwyz 1'109'917 hl Wy produziert.

Wy entschteit dür ds Vergäre vom Moscht vo de Räbe. D'Härschtelig vo Wysswy ungerscheidet sech grundsätzlech vor Rotwyhärschtelig. Bim Wysswy wärde d'Trube nach em läse presst und dr Saft wird vergore. Bim Rotwy wärde d'Trube quetscht, uf dr Maische vergore und ersch am Schluss presst. Wysswy us rote Trube wird sofort nachem quetsche abzoge damit er ke Farb aanimmt, für Rose wird dr Saft nach churzer Zyt (1-5 Stung) vor Maische abzoge. Aune gmeinsam isch, dass si nachem vergäre füre Usbau ine Behäuter chöme. Das chöi Houzfässer, Stau- oder Betontänk sy. Nid jede Wy eignet sech zum Houzfassusbou. Nach meh oder weniger langem usbou wird der (meischtens) klärt, gfiuteret und de uf d' Fläsche zoge. Je nach däm mues er itz no ir Fläsche lagere oder cha verchouft wärde.

Wänn de Truubemost im Gäärstadium, also bevor er zu Wy wird, trunke oder i Fläsche abgfüllt wird, so seit me im Suuser.

Im alemannische git's en ganze Huufe guete Wygegende, grad im Badische, im Elsass un au in de Schwyz.

Es git verschiedeni Iitailige vo Wy:

noch dr Farb (Wysswy, Rosé, Rotwy)
noch em Verwändigszwäk (Apertitiwy, Kochwy, Dessertwy etc.)

Wy wird sit öbbe achtduusig Johr gmacht. Au in Gebiet wo hützudag z chalt si für e Druubeabau wie Ängland oder Skandinavie het s Ziite geh, wo me dört Wy abaut het.