Back Ақалақь AB Stadt ALS ከተማ AM Tokayto AMI Ciudat AN Burg ANG مدينة Arabic ܡܕܝܢܬܐ ARC مدينة ARY مدينه ARZ
'n Stad is 'n groot, gesentraliseerde en afgebakende nedersetting wat 'n besondere administratiewe, regtelike of geskiedkundige status geniet en sodoende van 'n dorp of kamp verskil. Ook die stedelike bevolking verskil dikwels in etniese, taalkundige, sosiale, kulturele, religieuse en ander opsigte sterk van dié van landelike gebiede.
Stede bestaan al duisende jaar lank as 'n vorm van menslike nedersettings. Veral in Europa het die historiese ontwikkeling daartoe gelei dat dikwels ook relatief klein nedersettings stadstatus het, terwyl die term stad of city en sy regtelike status in ander gebiede soos byvoorbeeld Suid-Afrika meestal beperk bly tot beduidende metropole en baie groot nedersettings.
Die moderne definisie van 'n stad baseer op kenmerke soos digte bebouing (stadsmorfologie), 'n groot konsentrasie van woonstelle, huise en werkplekke, 'n (meestal heterogene) bevolking wat oorwegend in die tersiêre of sekondêre sektor van die ekonomie (dienste en nywerhede) werksaam is, die voorkoms van verskillende stadsdele wat almal hul eie karakter het, veelvuldige vervoerbetrekkinge tussen die stad en sy omgewing, en 'n sentrale rol wat die stad in die ekonomiese, politieke, kulturele, opvoedkundige en religieuse lewe van 'n bepaalde streek speel.
'n Nedersetting wat in statistieke opsig as 'n stad beskou word - enige nedersetting met 'n bevolking van byvoorbeeld meer as 2 000 in Duitsland, 10 000 in Switserland en 50 000 in Japan - of stadstatus gekry het, voldoen nie noodwendig aan die sosiologiese vereistes vir 'n definisie as 'n stad nie, terwyl daar baie dorpe is wat behalwe vir hul regtelike status alle sosiologiese kenmerke van 'n stad het.
Die kultuur van 'n bepaalde gebied oefen 'n belangrike invloed op die fisiognomie of uitwendige kenmerke van 'n stad uit - daar kan dus sprake wees van tipies Europese, Oosterse, Sjinese, Indiese en Japannese stede wat almal onder meer deur hul besondere straatrooster gekenmerk word: Stede in die Midde-Ooste en Noord-Afrika het meestal 'n ou stadskern met talle nou, kronkelende straatjies, Sjinese stede het dikwels hul ommuurde binnestad met 'n vierkantige uitleg, terwyl Amerikaanse stede uit die koloniale tydperk deur 'n straatuitleg volgens die roosterstelsel gekenmerk word.
Daarnaas is daar ook verskillende boustyle en boumateriale. Danksy die globalisering vanaf die laat 20ste eeu, groter mobiliteit van mense en onbeperkte kommunikasie tussen die wêrelddele het boustyle en stedelike leefwyses egter in toenemende mate eenders geword. Die voorste wêreldstede soos New York, Tokio, Londen en Parys, wat ook as globale stede beskryf word, het tot 'n nuwe tipe van stad ontwikkel wat 'n groot aantal ekonomiese, kulturele en politieke funksies op internasionale vlak vervul.
Tans woon sowat die helfte van alle mense in stede - in nywerheidslande beloop hierdie persentasie selfs meer as 75 persent. Die verstedeliking van Blankes en Asiërs in Suid-Afrika vergelyk gunstig met dié van hoogs ontwikkelde lande soos Duitsland (88 persent), terwyl die verstedelikingsproses van Swartes tans nog aan die gang is.
Die lewe in 'n kunsmatige omgewing met sy groot aantal kulturele en opvoedkundige instellings asook die konfrontasie met bewoners van ander sosiale en etniese afkoms het die leefwyse van mense in Suid-Afrika net soos elders in die wêreld ingrypend verander.
Groot geïndustrialiseerde stede lê gewoonlik by die kruispunt van beduidende handelspaaie en beskik oor gevorderde stelsels vir behuising, vervoer, kommunikasie, landgebruik, dienste soos krag, water, riolering en vullisverwydering, en baie ander. Die groot bevolkingskonsentrasie van 'n stad vergemaklik die interaksie tussen mense en sakeondernemings en strek tot wedersydse voordeel van albei partye.
Stede het sodoende steeds 'n beduidende rol by ekonomiese, tegnologiese, politieke en kulturele prosesse en vernuwings gespeel (alhoewel ook oorbevolking, omgewingsbesoedeling en misdaad met 'n verstedelikingsproses gepaard kan gaan). Nogtans is daar 'n debat oor die noodsaaklikheid van stedelike gebiede in moderne samelewings aan die gang - tegnologie en vinnige kommunikasie via die internet maak die huidige konsep van 'n stad vir sommige sosioloë oorbodig.[1][2]