Wallis

Hierdie artikel handel oor die huidige land binne die Verenigde Koninkryk. Vir die historiese prinsdom, sien Prinsdom van Wallis.

Wallis
Wales (Engels)
Cymru (Wallies)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Cymru am byth (Wallies vir: "Wallis vir altyd" of "Lang leef Wallis")[1]
Volkslied: Hen Wlad Fy Nhadau (Wallies vir: "Land van my vaders")
Hoofstad	Cardiff (Caerdydd) 51°29′N 3°11′W / 51.483°N 3.183°W / 51.483; -3.183
Grootste stad	Cardiff (Caerdydd)
Amptelike tale	Engels en Wallies
Regering • Monarg • Eerste minister	Unitêre parlementêre grondwetlike monargie Charles III Eluned Morgan
Onafhanklikheid Vorming • Vereniging by Gruffydd ap Llywelyn • Statuut van Rhuddlan • Unie met Engeland • Devolusie	1057 3 Maart 1284[2] 1543[3] 31 Julie 1998[4]
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	21 218[5] km2  (3de (VK)) 8 192 myl2
Bevolking  - 2022-skatting  - 2022-sensus  - Digtheid	3 131 640[6] (3de (VK)) 3 107 494[7] 151 / km2 391,1 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2022-skatting £74,5 miljard[8] (3de (VK)) $23 804[8] (3de (VK))
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2022-skatting £85,4 miljard[9] (3de (VK)) £27 274[9] (3de (VK))
MOI (2021)	0,898[10] (–)  –  baie hoog
Gini (2016⁠–⁠19)	30[11] –  medium
Geldeenheid	Pond sterling (£) (GBP)
Tydsone  - Somertyd	GMT (UTC±0) BST (UTC+1)
Internet-TLD	.uk, .gb
Skakelkode	+44
Beskermheilige: Sint David (Dewi Sant) Nasionale blom: Prei, Tuinaffodil

Wallis (Engels: Wales, [ˈweɪlz], luister (hulp·inligting); Wallies: Cymru, [ˈkəmri], luister (hulp·inligting)) is een van die vier lande van die Verenigde Koninkryk. Dit lê in die suidweste van Groot-Brittanje en word deur die Engelse graafskappe (counties) Cheshire, Shropshire, Herefordshire en Gloucestershire in die ooste, die Kanaal van Bristol in die suide, die Sint-Georgekanaal (St. George's Channel) in die suidweste en die Ierse See in die weste en noorde begrens.

Soms word na Wallis ook as die Vorstedom van Wallis (Engels: Principality of Wales, Wallies: Tywysogaeth Cymru) verwys, alhoewel die Prins van Wallis nie by die regering van die land betrokke is nie en hierdie naam nie deur alle bewoners van Wallis goedgekeur word nie.

Wallis het nooit as 'n soewereine staat bestaan nie, en die Walliese deelkoninkryke is in 1282 deur Engeland geannekseer, nadat die Engelse koning Edward I in die Slag van Cilmeri 'n oorwinning oor die Walliese monarg Llywelyn II behaal het. Die Walliese Reg is egter in sommige plekke tot die afkondiging van die nuwe wetgewing oor regsake in Wallis (Laws in Wales Acts) in die jare 1535 tot 1542 behou.

Cardiff, die grootste stad van Wallis, is in 1955 as sy hoofstad aangewys (voor 1955 was daar geen amptelike Walliese hoofstad nie), terwyl die Prins van Wallis 'n amptelike woning in Caernarfon het. Die plaaslike parlement, die Nasionale Vergadering van Wallis, is in 1999 ná 'n referendum gevorm. Sy bevoegdhede is in 2007 volgens die Wet op die Regering van Wallis uitgebrei.

Wallis word tradisioneel verbind met 'n reeks ikoniese simbole – Walliese manskore, rugby, steenkoolmyne en lang reekse van terrashuise waarin mynbouwerkers gehuisves is, leiklipgroewe, Middeleeuse kastele (soos die "Ysterring" wat ná die Engelse verowering van Wallis ontstaan het), die bergpiek Mount Snowdon en skaapteelt (daar is steeds drie skape vir elke inwoner).

In die laat 20ste en vroeë 21ste eeu is nuwe ikone by dié lys gevoeg: nuwe nasionale museums wat die Walliese geskiedenis aan die nageslagte verduidelik (en, onafhanklik hiervan, as argitektoniese besienswaardighede beskou word), die nuwe parlementsgebou wat die Walliese Senned huisves, die Millennium-stadion en die herontwikkelde dokke van Cardiff asook die nuwe besoekersentrum wat sy deure op Mount Snowdon geopen het.

1. ↑ (en) "Cymru am byth! The meaning behind the Welsh motto". WalesOnline. 6 Februarie 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2020. Besoek op 5 Julie 2020.
2. ↑ (en) "Statute of Rhuddlan". Oxford Reference. Besoek op 5 Julie 2020. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
3. ↑ (en) "Laws in Wales Act 1535 (repealed 21. Desember 1993)". legislation.gov.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 April 2020. Besoek op 5 Julie 2020.
4. ↑ (en) "Government of Wales Act 1998". legislation.gov.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 April 2020. Besoek op 5 Julie 2020.
5. ↑ (en) "Standard Area Measurements (Latest) for Administrative Areas in the United Kingdom (V2)". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 5 April 2023. Besoek op 5 Maart 2024.
6. ↑ (en) "Mid-Year Population Estimates, UK, June 2022". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 26 Maart 2024. Besoek op 5 Maart 2024.
7. ↑ (en) "Population estimates by sex, age and administrative area, Scotland, 2011 and 2012". Nasionale Rekords van Skotland. 8 Augustus 2013. Besoek op 8 Augustus 2013.
8. ↑ ^{8,0 8,1} (en) "Regional gross value added (balanced) per head and income components". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 24 April 2024. Besoek op 5 Maart 2024.
9. ↑ ^{9,0 9,1} (en) "Regional gross domestic product: all ITL regions". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 24 April 2024. Besoek op 5 Maart 2024.
10. ↑ (en) "Subnational HDI". Global Data Lab. Besoek op 5 Maart 2024.
11. ↑ (en) "Gini coefficient by UK nation". Skotse Regering. Februarie 2020. Besoek op 5 Maart 2024.