Chupiter (planeta)

Iste articlo ye sobre a planeta Chupiter, ta atros usos d'iste termin se veiga Chupiter.

Chupiter
Caracteristicas orbitals
Radio meyo:	778.330.000 km
Distancia ta o Sol:	5,20336301 UA
Excentricidat:	0,04839266
Periodo orbital (sideral):	11a 315d 1,1h
Periodo orbital (sinodico):	398,9 días
Inclinación:	1,30530°
Velocidat orbital meya:	13,0697 km/s
Satelites:	63 conoixitos
Caracteristicas fisicas
Diametro equatorial:	142.984 km
Superficie:	6,41×1010 km²
Masa:	1,899×1027 kg
Densidat meya:	1,33 g/cm³
Gravedat superficial:	23,12 m/s²
Velocidat d'escape:	59,54 km/s
Periodo de rotación:	9h 55,5m
Inclinación axial:	3,12°
Albedo:	0,52
Temperatura superficial:
• Minima:	110 K
• Maxima:	N/A K
• Meyana:	152 K
Caracteristicas atmosfericas
Presión:	70 kPa
Hidrocheno	81%
Oxicheno	17%
Metano	0,1%
Vapor d'augua	0,1%
Almoniaco	0,02%
Etano	0,0002%
Fosfina	0,0001%
Sulfuro d'hidrocheno	0,0001%

Chupiter ye una planeta d'o Sistema Solar (estando la cinquena planeta d'o Sistema Solar, ordenadas as planetas seguntes a suya lonteza d'o Sol y d'o centro d'o sistema solar) y en ye la mas gran d'ixas planetas^[1] por a suya masa, debant de Saturno; y chunto con Urano y Neptuno se clasifica como planetas chigantas gasiosas. A vegadas, a istas cuatre planetas se lis diz "chovianas", que significa "parellanas a Chupiter".

Ye como s'ha dito una planeta chigant gasiosa y tien un diametro de 142.984 km; a suya orbita tien un radio de 778.330.000 km (5,2 UA). De feito se tracta d'una planeta que ye por a suya masa mas voluminosa que todas as atras planetas d'o Sistema Solar reunidas; de feito, la masa choviana s'ha convertiu en una unidat de mesura en a ciencia de l'Astronomía ta mesurar a masa d'obchectos subestelars como las nanas pardas y las planetas chigantas gasiosas.

Ye una planeta formada mas que mas por hidrocheno, encara que una cuarta part d'a suya masa y una decena part d'o suyo volumen se composa d'helio, tenendo asinas comoisición pareixida a la d'o Sol. Se creye que poseye un nuclio rocoso formau por elemetos quimicos mas pesaus, pero como s'escayece en atras planetas chigantas gasiosas, Chupiter no poseye formalment una supericie solida, so que formada por una ampla capa d'hidrocheno metalico. En a composición d'a planeta tamién s`han detectau chicotas cantodas d'atros compuestos y elementos, como l'amoniaco, lo metano y mesmo l'augua. D'atra man, as grans presions cheneradas por compresión en a interior d'a planeta fan que se i chenere una cantidat de calor que mesmo supera la calor que la planeta recibe d'o Sol, como explica lo mecanismo de Kelvin-Helmholtz.

Exteriorment en a suya atmosfera son visibles as suyas bandas, un conchunto de cinturons de colors diferents impulsaus por vientos de gran intensidat (dica 600 km/h de velocidat) que cheneran turbulencias en as zonas de contacto entre bandas. Tamién destaca la Gran Taca Roya, una gran taca d'ixa color royenca que no ye atra cosa que un anticiclón chigant con una envergadura alto u baixo equivalent a la d'a Tierra y que se conoix denede lo sieglo XVII, encara que se constata que ha perdiu una part important d'o suyo volumen en as observacions sistematicas feitas dende lo sieglo XX..

Descubierto en l'antigüidat, o suyo nombre procede d'o dios d'a mitolochía romana Chupiter (equivalent a Zeus en a mitolochía griega).

1. ↑ (en) [https://solarsystem.nasa.gov/planets/jupiter/overview/ Chupiter en a pachina web d'a NASA.