Back مرض حيواني المنشأ Arabic Zoonozlar AZ Zoonosis BCL Зооноза Bulgarian পশুপাখিবাহী রোগ Bengali/Bangla Zoonoze BS Zoonosi Catalan Zoonóza Czech Zoonose Danish Zoonose German

Milhaint

Milhaint
Ci gyda'r gynddaredd (sy'n filhaint)
Mathclefyd anifeiliaid, rhyngweithio host-pathogen, clefyd heintus Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Clefyd heintus mewn bodau dynol yw milhaint (Saesneg: zoonosis) a achosir gan bathogen (megis bacteriwm, firws, parasit neu brion) sydd wedi neidio o rywogaeth arall (fertebrat fel arfer) i fod ddynol.[1][2] Yna, mae'r bod dynol heintiedig cyntaf yn trosglwyddo'r asiant heintus i o leiaf un bod dynol arall, sydd, yn ei dro, yn heintio eraill. Gair cyfansawdd yw 'milhaint': 'mil' (anifail) a 'haint', 'heintiau'.

Ymhlith y milheintiau mwyaf peryglus y mae clefyd y firws ebola a salmonellosis. Roedd HIV yn glefyd milheintiol a drosglwyddwyd i bobl yn gynnar yn yr 20g, er ei fod bellach wedi datblygu i fod yn glefyd dynol yn unig.[3][4][5]

Mae'r rhan fwyaf o'r mathau o ffliw sy'n heintio bodau dynol yn glefydau dynol, er bod llawer o fathau o ffliw adar a ffliw moch yn filheintiau; o bryd i'w gilydd mae'r firysau hyn yn ailgyfuno â mathau dynol o'r ffliw a gallant achosi pandemig fel ffliw Sbaen 1918 neu ffliw moch 2009.[6] Mae haint Taenia solium yn un o'r clefydau trofannol sydd wedi'u hesgeuluso sy'n peri pryder i feddygon a milfeddygon mewn rhanbarthau endemig.[7]

Gall milheintiau gael eu hachosi gan amrywiaeth o bathogenau clefydau megis firysau sy'n dod i'r amlwg, bacteria, ffyngau a pharasitiaid; o'r 1,415 o bathogenau y gwyddys eu bod yn heintio bodau dynol, roedd 61% yn filhaint.[8] Mae'r rhan fwyaf o glefydau dynol yn tarddu o rywogaethau eraill; fodd bynnag, dim ond clefydau sy'n cynnwys trosglwyddo nad yw'n ddynol i fodau dynol fel mater o drefn, megis y gynddaredd, sy'n cael eu hystyried yn filheintiau uniongyrchol.[9]

Ceir amryw o ddulliau trosglwyddo: weithiau mae'r afiechyd yn cael ei drosglwyddo'n uniongyrchol o rywogaethau nad ydynt yn ddynol i fodau dynol trwy'r aer (ee ffliw) neu drwy frathiad neu boer (ee y gynddaredd).[10] Mewn cyferbyniad, gall trosglwyddiad ddigwydd hefyd trwy rywogaeth ganolradd (y cyfeirir ato fel 'fector'), sy'n cario pathogen y clefyd heb fynd yn sâl. Pan fydd bodau dynol yn heintio rhywogaethau nad ydynt yn ddynol, fe'i gelwir yn 'filhaint gwrthdro' neu'n 'anthroponosis'.[11] Daw'r term o'r Groeg : ζῷον zoon "anifail" a νόσος nosos "salwch".

  1. ↑ WHO. "Zoonoses". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 January 2015. Cyrchwyd 18 December 2014.
  2. ↑ "A glimpse into Canada's highest containment laboratory for animal health: The National Centre for Foreign Animal Diseases". science.gc.ca. Government of Canada. 22 Hydref 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 June 2019. Cyrchwyd 16 Awst 2019. Zoonoses are infectious diseases which jump from a non-human host or reservoir into humans.
  3. ↑ "Origins of HIV and the AIDS pandemic". Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine 1 (1): a006841. Medi 2011. doi:10.1101/cshperspect.a006841. PMC 3234451. PMID 22229120. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3234451.
  4. ↑ "HIV epidemiology. The early spread and epidemic ignition of HIV-1 in human populations". Science 346 (6205): 56–61. Hydref 2014. arXiv:6. Bibcode 2014Sci...346...56F. doi:10.1126/science.1256739. PMC 4254776. PMID 25278604. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4254776.
  5. ↑ "Serial human passage of simian immunodeficiency virus by unsterile injections and the emergence of epidemic human immunodeficiency virus in Africa". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 356 (1410): 911–920. June 2001. doi:10.1098/rstb.2001.0867. PMC 1088484. PMID 11405938. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1088484.
  6. ↑ "Human vs. animal outbreaks of the 2009 swine-origin H1N1 influenza A epidemic". EcoHealth 8 (3): 376–380. Medi 2011. doi:10.1007/s10393-011-0706-x. PMC 3246131. PMID 21912985. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3246131.
  7. ↑ "Taenia solium Human Cysticercosis: A Systematic Review of Sero-epidemiological Data from Endemic Zones around the World". PLOS Neglected Tropical Diseases 9 (7): e0003919. 6 Gorffennaf 2015. doi:10.1371/journal.pntd.0003919. PMC 4493064. PMID 26147942. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4493064.
  8. ↑ "Risk factors for human disease emergence". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 356 (1411): 983–989. July 2001. doi:10.1098/rstb.2001.0888. PMC 1088493. PMID 11516376. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1088493.
  9. ↑ "AIDS as a zoonosis? Confusion over the origin of the virus and the origin of the epidemics". Journal of Medical Primatology 33 (5–6): 220–226. October 2004. doi:10.1111/j.1600-0684.2004.00078.x. PMID 15525322.
  10. ↑ "Zoonosis". Medical Dictionary. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 June 2013. Cyrchwyd 30 January 2013.
  11. ↑ "Reverse zoonotic disease transmission (zooanthroponosis): a systematic review of seldom-documented human biological threats to animals". PLOS ONE 9 (2): e89055. 2014. Bibcode 2014PLoSO...989055M. doi:10.1371/journal.pone.0089055. PMC 3938448. PMID 24586500. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3938448.

Milhaint

Dodaje.pl - Ogłoszenia lokalne