Ikonostas

Ikonostas (gr. eikonostasion, eikonostasis (od: eikón „obraz”, stásis „postawienie” ew. histemi „miejsce”)^[1]; cs. ikonostaw^[2] lub obrazostav^[3]) – we wschodnich Kościołach chrześcijańskich tradycji bizantyńskiej ozdobna, wykonana z kamienia, drewna lub metalu^[4], pokryta ikonami przegroda we wnętrzu cerkwi, która znajduje się między miejscem ołtarzowym (swiatłyszcze, sanktuarium, prezbiterium), a nawą (naos) przeznaczoną dla wiernych^[5][6]. Innym greckim określeniem jest templo^[1].

Ikonostas wywodzi się od templonu świątyń bizantyńskich^[2][7]. W starożytności elementem rozdzielającym główną nawę od prezbiterium była niewysoka, kamienna, marmurowa lub ażurowa barierka^[8][2][9][4] z bramką i kolumienkami, które u góry były łączone architrawem^[2]. Na takiej przegrodzie zawieszano wyobrażenia świętych i tkaniny dekoracyjne^[10]. Swoje kanoniczne formy jako uporządkowany zbiór obrazów (tak zwany ikonostas wysoki) umieszczonych na przegrodzie ołtarzowej ikonostas zyskał w XIV-XV wieku na Rusi^[7]. Z Rusi taka konstrukcja przeniknęła na Athos, skąd upowszechniła się na terenach dawnego Cesarstwa Bizantyńskiego, w Grecji oraz na pozostałym obszarze Bałkanów^[11]. Ikonostas całkowicie różnicuje kościół grecki od rzymskiego pod względem układu wnętrza^[12].

Według nauki Cerkwi prawosławnej sanktuarium jest symbolem nieba, miejsca szczególnego przebywania Boga. Tam kapłan sprawuje Boską Liturgię, tam znajduje się tabernakulum (cs. darochranitielnica). Ikonostas wprowadza wiernych w mistykę wydarzeń dziejących się w miejscu ołtarzowym. Wierni mogą spoglądać na wizerunki świętych i proroków w celu lepszego zrozumienia Liturgii, zgodnie z poglądem, że człowiek nie jest w stanie pojąć rozumem dziejących się tam wydarzeń. Ikonostas obrazuje Niebo, którego namiastką staje się Sanktuarium^[5].