Amasonerivier

Amasonerivier
Die Amasonerivier in die Amasone-reënwoud.
Die stroomgebied van die Amasonerivier.
Oorsprong	Río Marañón en Río Ucayali, Nevado Mismi, Arequipa, Andes (Peru)
Monding	Amasonedelta, Brasilië Atlantiese Oseaan
Stroomgebied	Peru, Colombia, Brasilië
Lengte	6 437 km (4 000 myl)[1]
Oorspronghoogte	5 170 m (16 962 voet)
Mondinghoogte	0 m
Gemiddelde afloop	209 000 m³/s (7 381 000 ft³/s)[2]
Stroomgebiedopp.	7 050 000 km² (2 720 000 myl²)[1]
Kaart van die Amasonerivier-bekken in Suid-Amerika.

Die Amasonerivier (Portugees: Rio Amazonas, Spaans: Río Amazonas) is 'n groot oos-vloeiende rivier in Suid-Amerika. Die rivier, met 'n lengte van 6 437 km, word algemeen beskou as die tweede langste rivier in die wêreld ná die Nylrivier. Die Amasonerivier het tydens sy loop verskeie benamings, afhangend van die inheemse bevolkings langs die rivier. Rio Solimões is tans die enigste amptelike benaming, wat van 'n inheemse stam afgelei is. Vicente Yáñez Pinzón, wie die rivier vir dier eerste keer verken het, het dit Río Santa Maria de la Mar Dulce, kort Mar Dulce, genoem. Later, na 1502, het die rivier as Río Grande bekend gestaan. Die herkoms van die naam Río Marañón, wat terselfdertyd gebruik is, is tans onduidelik. Die naam het in die boloop van die noordelike bronrivier en die onderloop van die Brasiliaanse deelstaat Maranhão bewaar gebly.^[3]

Die herkoms van die Amasonerivier se naam is nie bekend nie. Gedeeltelik word die oorsprong van die naam teruggestuur aan die feit, dat die Europese ontdekkingsreisigers onder Francisco de Orellana vegtende inheemse vroue gesien het en die rivier na die Amasone uit die Griekse mitologie benoem het.^[4][5]

Die Amasonerivier se twee bronriviere, die noordelike Río Marañón en die suidelike Río Ucayali, ontspring in Nevado Mismi, Arequipa, in die Peruaanse Andes. Naby Iquitos, Peru, kom die twee takke bymekaar en vorm vanaf hier die Amasonerivier, tot Manaus ook Rio Solimões genoem. Aansluitend kruis die rivier die grens tot Colombia en 'n kort tyd later die grens tot Brasilië. In die deelstaat Amazonas mond die eerste drie groot sytakke, die Río Putumayo, die Rio Juruá en die Rio Japurá, in die Amasonerivier uit, gevolg deur die Rio Purus. Aansluitend mond die Rio Negro in Manaus en die Rio Madeira in die Amasonerivier uit. Beide, die Rio Negro en die Rio Madeira, is die wêreld se grootste sytakke. Vanaf hier het die Amasonerivier 'n breedte tussen vier en tien kilometer. In die deelstaat Pará mond naby Santarém die Rio Tapajós en naby Porto de Moz die Rio Xingu, die laaste groot sytakke van die Amasonerivier, in. Later bereik die rivier die uitgestrekte Amasonedelta, net oos van Belém. Hier mond die Amasonerivier in twee takke, die Canal Norte (40% van die afloop) en die Canal Sul (56% van die afloop), in die Atlantiese Oseaan uit. Omstreeks 100 km suid mond die Rio Tocantins in die Atlantiese Oseaan uit. Beide riviere was vroeër met mekaar verbind. Tussen beide mondings is die Marajó-eiland geleë.

1. ↑ ^{1,0 1,1} (en) Ziesler, R.; Ardizzone, G.D. (1979). "Amazon River System". The Inland waters of Latin America. Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 92-5-000780-9. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 November 2014. Besoek op 21 Februarie 2015.
2. ↑ Seyler, Patrick; Laurence Maurice-Bourgoin; Jean Loup Guyot. "Hydrological Control on the Temporal Variability of Trace Element Concentration in the Amazon River and its Main Tributaries" (in Engels). Geological Survey of Brazil (CPRM). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Februarie 2020. Besoek op 21 Februarie 2015.
3. ↑ (fr) M. Molinier e. a.: Hydrologie du bassin de l'Amazone. op: horizon.documentation.ird.fr, 1993.
4. ↑ (en) Isaac Taylor: Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature. BiblioBazaar, 2008, ISBN 978-0-559-29667-3, bl. 44
5. ↑ (en) Adrian Room: Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites. 2. uitgawe. McFarland, 2006, ISBN 0-7864-2248-3, bl. 27