Bewussyn

Bewussyn is die vermoë om te ervaar of waar te neem,^[1] of om 'n ervaring of bewustheid van jouself en die omgewing te hê.^[2]

Bewussyn is 'n refleksie van indrukke van die buitewêreld, byvoorbeeld van mense, van voorwerpe en van die innerlike wêreld, byvoorbeeld van emosies, gedagtes of behoeftes. Bewustheid ken of ervaar wat beide sensories en kognitief in jouself aangaan, met uiteindelik die moontlikheid om op 'n sekere manier daaroor te kommunikeer. Verder word die bewussyn en bewustheid (of sy noodsaaklike eienskappe) gedefinieer as: persepsie, waaksaamheid, ervaring, geestestoestand, opwinding, gevoel, onderwerp, subjektiwiteit, wakkerheid, opsetlikheid, besef, geheue, gewete, kennis en begrip.^[3]

Bewussyn as 'n onderwerp in die filosofie word gewoonlik na verwys as die filosofie van die gees. Die hoof fokus is op die beskrywing van die aard van bewussyn om die noodsaaklike eienskappe van bewussyn vas te stel. Bewussynkonsepte fokus ook hoofsaaklik op die interaksie tussen die liggaam en die verstand (gees) of fisies en geestelik, bekend as die liggaam-gees probleem, of opeenvolgend tussen breinaktiwiteit en bewussynservaring, bekend as die moeilike probleem van bewussyn. Ander vraagstukke is iemand anders se bewussyn, dierbewustheid, kunsmatige bewussyn, die ligging van bewussyn, die bewussyn as kenmerk, kwalia en die vraag of die wêreld direk of indirek waargeneem word. Daarbenewens is daar verskillende strome of metafisiese posisies met betrekking tot bewussyn, soos: pluralisme, triaisme, dualisme en monisme. Behalwe die dualistiese sienings, het dit sedert die eerste helfte van die 20ste eeu hoofsaaklik oor die verskillende monistiese verklarings van bewussyn gegaan. Daarbenewens is daar ook selfstandige en Oosterse strome wat die bewussyn verduidelik.

Gedeeltelik te danke aan tegnologiese ontwikkelings uit die 1980's, het bewustheid 'n belangrike onderwerp geword in die navorsing in sielkunde, medisyne en wetenskap. Vanuit hierdie dissiplines en die filosofie word bewussyn as term dikwels gebruik as 'n opvolg of vervanging van die terme siel of gees en soms psige.

In 'n sielkundige sin word die bewussyn onderverdeel in die eksterne lewe, soos gedrag wat verband hou met ander mense en die omgewing, en die innerlike lewe, soos die individuele ervaring van gedagtes of gevoelens. Dit het dikwels betrekking op 'n beperking of verandering van 'n normale bewussynstoestand, byvoorbeeld as gevolg van 'n geestesversteuring, breinskade of dwelms. Die sielkundige dissiplines wat op bewussyn fokus, is eksperimentele sielkunde, neuropsigologie en kognitiewe sielkunde.

In die geneeskunde is die assessering van bewussyn hoofsaaklik prakties daarop gemik om te genees. Dit handel hoofsaaklik oor die mate van bewussyn van 'n persoon, byvoorbeeld in bewussynsversteurings soos koma of ingeslote sindroom, of op bewussynsvlakke soos verwarring of delirium.

In die wetenskap is dit hoofsaaklik die neurowetenskap en die kognitiewe wetenskap (of kognitiewe neurowetenskap) wat verseker het dat die sogenaamde neurale korrelate van bewussyn in verifieerbare verduidelikende modelle opgestel word.^[4] Daarbenewens is daar verskeie verduidelikings oor die evolusionêre ontwikkeling en oorsprong van bewussyn. Verder is daar kwantum meganiese, elektromagnetiese, wiskundige, fisiese en geestelike verklarende modelle of hipoteses oor bewussyn.

Daarbenewens is daar nog geestelike, esoteriese of godsdienstige strominge wat die bewussyn omskryf. Baie godsdienste, of hulle in die siel se voortbestaan in ’n ander lewe glo (soos die Christendom, Islam en baie heidense geloofstelsels) of in reïnkarnasie (soos baie vorme van Hindoeïsme en Boeddhisme), glo ’n mens se status in die hiernamaals is 'n beloning of straf vir hul optrede gedurende hul lewe.

1. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ref1
2. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ref2
3. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ref3
4. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ref4