Sierra Leone

Republiek Sierra Leone
Republic of Sierra Leone (Engels)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Unity, Freedom, Justice (Engels vir: "Eenheid, Vryheid, Geregtigheid")
Volkslied: High We Exalt Thee, Realm of the Free (Engels vir: "Hoë prys ons jy, Land van die Vrye")
Hoofstad	Freetown 8°29′N 13°14′W / 8.483°N 13.233°W / 8.483; -13.233
Grootste stad	Freetown
Amptelike tale	Engels, Bengaals[1]
Regering • President • Adjunkpresident • Hoofminister	Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Julius Maada Bio Mohamed Juldeh Jalloh David Moinina Sengeh
Onafhanklikheid • van die Verenigde Koninkryk • Republiek • Huidige grondwet	27 April 1961 19 April 1971 1 Januarie 1991
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	71 740 km2  (117de) 27 700 myl2 1,1
Bevolking  - 2023-skatting  - 2020-sensus  - Digtheid	8 908 040[2] (100ste) 8 495 876[3] 112 / km2 (114de) 290,1 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2023-skatting $17,658 miljard[4] (152ste) $2 082[4] (185ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2023-skatting $3,520 miljard[4] (170ste) $415[4] (193ste)
MOI (2021)	0,477[5] (181ste)  –  laag
Gini (2018)	35,7[6] –  medium
Geldeenheid	Leone (SLL)
Tydsone  - Somertyd	GMT (UTC±0) nie toegepas nie (UTC±0)
Internet-TLD	.sl
Skakelkode	+232

Sierra Leone (Engels: [siːˈɛərə liːˈoʊniː, -liːˈoʊn], luister (hulp·inligting)), amptelik die Republiek Sierra Leone (Engels: Republic of Sierra Leone), is 'n land in Wes-Afrika, aan die kus van die Atlantiese Oseaan. Die land grens aan Guinee in die noorde en Liberië in die suidooste.

Die geskrewe geskiedenis van Sierra Leone begin in 1462, toe Portugese ontdekkers die eerste keer hier aan wal gegaan en die land "Leeuberge" genoem het. Europeërs het die land gebruik as 'n bron van slawe, maar in 1787 is die hoofstad Freetown gevestig as 'n stad vir voormalige slawe wat in Londen gewoon het.

In 1808 het Sierra Leone 'n kroonkolonie geword, wat so gebly het tot die helfte van die 20ste eeu, toe die proses van die ontbinding van kolonisasie begin het. Dit het gelei tot onafhanklikheid op 27 April 1961. Sir Milton Margai (1895–1964) was die land se eerste premier.

Sierra Leone is verdeel in drie provinsies en een distrik:

• Oostelike provinsie
• Noordelike provinsie
• Suidelike provinsie
• Westelike gebied

Groot gedeeltes van die kuslyn van Sierra Leone bestaan uit moerasse, met die uitsondering van die skiereiland waar die hoofstad Freetown geleë is. Die res van Sierra Leone is hoofsaaklik 'n plato (ongeveer 300 m bo seespieël) bedek met woude, en berge in die ooste van die land (hoogste punt Loma Mansa, 1 948 m).

Sierra Leone het 'n hoë reënval, wat wissel tussen 3 300 mm aan die suidkus en 2 000 mm in die savanneagtige noorde. Dit word veroorsaak deur die land se ligging binne die tropiese stygreëngebied en deur die suidwesmoeson, wat van middel April tot middel November waai. Die reëns veroorsaak egter moerastoestande in die laagliggende gebiede en ernstige erosietoestande in die hoër dele, terwyl onvrugbare laterietgrond weens uitloging gevorm word – laasgenoemde is rooi vanweë die taamlik groot hoeveelhede yster wat in die grond agterbly. Die klimaat is tropies, met 'n reënseisoen van Mei tot Desember. Die grootste stede is die hoofstad Freetown, Koindu, Bo, Kenema en Makemi. Sierra Leone is 'n baie arm nasie met groot verskille in rykdomverdeling. Die hoofstad Freetown het 'n bevolking van sowat 8 059 155 in 2015, insluitende Kreole, wat van bevryde slawe afstam.

Wat die ekonomie betref, is Sierra Leone soos ander ontwikkelende lande afhanklik van die uitvoer van grondstowwe (die land het groot minerale rykdomme) en van 'n landbou met 'n geringe produktiwiteit, wat aan 75% van die bevolking werk verskaf. Vanweë die Britse koloniale beleid bestaan daar sosio-ekonomiese en politieke gapings tussen die hoofstad en die binneland.

Die toestande asook die stamverskille het 'n invloed op die politieke stabiliteit van die land wat konflikte in die verlede beleef het.

Sierra Leone het 'n oppervlakte van byna 71 740 km² en word in die noorde en ooste deur Guinee begrens, in die suidooste deur Liberië en in die suide en weste deur die Atlantiese Oseaan; die land het 'n kuslyn van 340 km. Van die kus af styg die reliëf in 'n noordoostelike rigting na die Lomaberge (hoogste spits Durukonko, 1 948 m) en die Tingiheuwels (hoogste spits Sankan Biriwa, 1 853 m).

Albei is oorblyfsels van 'n kristalagtige formasie van die Afrikaskild, wat tydens die Tersiêr opgehef is en ryk is aan minerale. In die suidweste gaan die berglandskap oor in ’n heuwellandskap. Met uitsondering van die steil, rotsagtige heuwels op die skiereiland Sierra Leone by Freetown, bestaan die kusgebied uit 'n lae, moerasagtige vlakte.

Die moerasse strek tot in die riviervallei, terwyl wortelboombosse in die estuariumgebied en by inhamme aan die kus gedy. Die talle riviere wat in 'n suidwestelike rigting deur die land stroom, byvoorbeeld die Groot- en die Klein Scarcies, die Rakel, die Sewa, die Moa en die Mano, vorm ’n uitgebreide dreineringsnetwerk, maar is weens stroomversnellings nie juis bevaarbaar nie.

Hul wye, tregtervormige mendings (estuaria) veroorsaak diep insnydings aan die kuslyn.

1. ↑ (en) "How Bengali became an official language in Sierra Leone". The Indian Express. 21 Februarie 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 April 2020. Besoek op 22 Julie 2019.
2. ↑ (en) "Sierra Leone". Central Intelligence Agency. Besoek op 14 Julie 2023.
3. ↑ (en) "Sierra Leone Population". World O Meter. Besoek op 14 Julie 2023.
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3} (en) "Sierra Leone". Internasionale Monetêre Fonds. April 2021. Besoek op 14 Julie 2023.
5. ↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 14 Julie 2023.
6. ↑ (en) "Gini index – Sierra Leone". Wêreldbank. Besoek op 14 Julie 2023.